-Piše: Zoran Bošković

Pitanje državljanstva je jedno od najvažnijih pitanja pravnih poredaka države, kao i polazna osnova za kreiranje pravnog, socijalnog, ekonomskog i političkog miljea na njenoj teritoriji, na kojoj državljani ostvaruju najširi spektar građanskih prava garantovanih najvišim pravnim aktom.

Državljanstvo je poseban pravni odnos, trajan po svom karakteru, koji postoji između države i pojedinca, fizičkog lica (njenog državljanina). Državljanstvo je neotuđivo i temeljno pravo pojedinca, ali ujedno i obaveza svakog pojedinca da poštuje ustavni poredak države čiji je državljanin.

Svaka država propisuje svoja pravila kojima reguliše pitanje državljanstva, a posebno ona od kojih zavisi koja će lica i pod kojim uslovima smatrati svojim državljanima, odnosno, pod kojim uslovima pojedina lica prestaju biti njeni državljani.
Dvojno državljanstvo postoji u slučaju kada jedno lice istovremeno ima državljanstvo dvije ili više zemalja. Dvojno državljanstvo može da nastane na dva načina, porijeklom ili naturalizacijom – kada lice uz zadržavanje već postojećeg državljanstva stiče i državljanstvo zemlje u kojoj stalno boravi.

Kada se govori o dvojnom državljanstvu, podrazumijeva se da se radi o državljanstvu dvije suverene države. Preduslov za postojanje dvojnog državljanstva je da je ova mogućnost predviđena propisima države koja daje državljanstvo, kao i da druga država nije predvidjela činjenicu da je njen državljanin dobio državljanstvo druge zemlje kao osnov za gubitak njenog. Osim Crne Gore, koja je isključila dvojno državljanstvo iz svog pravnog poretka, ostale države bivše SFRJ u svojim pravnim sistemima priznaju dvojno državljanstvo kao pravni institut.

Početkom februara 2003. godine Srbija i Crna Gora su se transformisale u državnu zajednicu Srbija i Crna Gora. Zakon o državljanstvu Republike Srbije izglasan je 2004. godine i njime je predviđeno dvojno državljanstvo. Državljaninom Republike Srbije, u smislu ovog zakona, smatra se i državljanin SFRJ koji na dan 27. februara 2005. godine ima državljanstvo druge republike ranije SFRJ, odnosno državljanstvo druge države nastale na teritoriji ranije SFRJ i prijavljeno prebivalište na teritoriji Republike Srbije u trajanju od najmanje devet godina, ako podnese pisanu izjavu da se smatra državljaninom Republike Srbije i zahtjev za upis u evidenciju državljana Republike Srbije. Dakle, državljaninom Republike Srbije, u smislu ovog zakona, smatra se (i postao je) i crnogorski državljanin koji je na dan 3. juna 2006. godine imao prijavljeno prebivalište na teritoriji Republike Srbije, ako je podnio pisanu izjavu da se smatra državljaninom Republike Srbije i zahtjev za upis u evidenciju državljana Republike Srbije.

Crna Gora je 2006. godine istupila iz državne zajednice SCG. Kao nova, nezavisna država, usvojila je Zakon o crnogorskom državljanstvu 2008. godine. Nepostojanje instituta dvojnog državljanstva „ovjereno je“ članom 24 koji određuje da „punoljetni crnogorski državljanin, koji ima i državljanstvo druge države, po sili zakona gubi crnogorsko državljanstvo, ako je dobrovoljno stekao državljanstvo druge države“.

Veoma je zanimljivo pitanje zašto bivša vlast Crne Gore nije željela da u svoj pravni poredak uvede institut dvojnog državljanstva. Odgovor je više nego jasan – iz čisto političkih razloga. Time je zakonodavac, ili bolje rečeno vlastodržac želio da sačuva nezavisnost Crne Gore, jer bi građani uzimanjem i srpskog državljanstva „posrbili“ Crnu Goru i time „ugrozili“ njenu suverenost.

To je i odgovor, meni, na pitanje zašto moja majka (rodom iz Srbije) i pored uredno podnijetog zahtjeva i ispunjavanja uslova za dobijanje crnogorskog državljanstva prijemom, nije dobila crnogorsko državljanstvo, čekajući rješenje o tome više od dvije godine. Imala je prebivalište u Crnoj Gori punih 60 godina, od kada je udajom za crnogorskog državljanina formirala porodicu i radila, te kao učiteljica, „izvela“ desetak generacija đaka.

Upitajmo se koliko je osoba, naših sugrađana, komšija i prijatelja koji žive, rade, školuju se i plaćaju porez u Crnoj Gori, koji ispunjavaju uslove, a još čekaju rješenje o prijemu u crnogorsko državljanstvo.

Nadajmo se da će usvajanjem predloženih izmjena propisa iz ove oblasti mnogi slučajevi biti riješeni pozitivno, na zadovoljstvo i pojedinaca i države koja, na taj način, povećava broj svojih državljana i ispravlja nepravde bivše vlasti prema građanima koji nijesu mogli dobiti crnogorsko državljanstvo jer su bili politički nepodobni.

Predložene izmjene propisa razmatrane su na komisijama Vlade i proći će svu proceduru predviđenu Poslovnikom Skupštine Crne Gore. Uz široke konsultacije i učešće svih relevantnih donosilaca odluka, biće predmet razmatranja svih nadležnih skupštinskih odbora, uključujući i novoformirani Odbor za sveobuhvatnu reformu izbornog zakonodavstva, i na plenumu.
Zato nema nikakve potrebe za brigom, a najmanje razloga za dizanjem tenzija.

---